hoofdpijn

hoofdpijn: 10 praktische tips & nuttige informatie

Soorten hoofdpijn

Hoofdpijn is een klacht die zeer veel voorkomt. Hoofdpijnklachten kunnen zeer divers zijn. De mate en intensiteit van de klachten kunnen daarbij ook per soort variëren. Ongeveer 90 procent van de Nederlandse bevolking heeft wel eens last van hoofdpijn. Bij de meeste mensen is de hoofdpijn van korte duur en vrij onschuldig. Deze hoofdpijn verdwijnt meestal weer vanzelf. Er zijn ook soorten hoofdpijn die dusdanige klachten veroorzaken, dat normaal functioneren niet meer mogelijk is.

Hoofdpijn kan door verschillende oorzaken ontstaan. Het is dan ook een verzamelnaam voor pijn in het hoofd. Ongeveer 99 procent van de hoofdpijnklachten komen voort uit spanningshoofdpijn of migraine. Andere oorzaken kunnen liggen in een ziekte (bijvoorbeeld griep, bijholteontsteking, hoge bloeddruk, oogklachten en dergelijke). Een trauma aan het hoofd (hersenschudding) kan ook hoofdpijnklachten geven. In zeer zeldzame gevallen gaat het om een ernstige aandoening, bijvoorbeeld een hersentumor.

Hoofdpijn komt niet uit de hersenen. Deze zijn niet voorzien van pijnzenuwen. De pijn komt uit de structuren rond de hersenen, zoals de bloedvaten, hersenvliezen, aangezichtsspieren, neusbijholten en de huid. De klachten kunnen aanvoelen als een barstend of bonzend gevoel, het gevoel van een strakke band om het hoofd, pijn in de ogen en nek en/of duizeligheid.

Raadpleeg bij hoofdpijnklachten een arts als de klachten worden veroorzaakt door migraine, clusterhoofdpijn, spanningshoofdpijn of medicijnafhankelijke hoofdpijn. Ook als de klachten niet verdwijnen, ondanks genomen maatregelen, of wanneer je opeens overvallen wordt door een zware hoofdpijn die je nog nooit eerder hebt gehad is het raadzaam de huisarts te bezoeken. Doe dit ook als de stevige hoofdpijn gepaard gaat met dubbel zien, veel braken, slapheid, verlamming, duizelingen of eenzijdige doofheid.

Aangezichtspijn

Aangezichtspijn is een aandoening waarbij de patiënt hevige pijnscheuten voelt in delen van het gezicht. Vaak wordt aangezichtspijn veroorzaakt door beschadiging van een gezichtszenuw. Er wordt onderscheid gemaakt tussen ‘typische aangezichtspijn’ en ‘atypische aangezichtspijn’. Bij typische aangezichtspijn wordt de pijn veroorzaakt door zogenaamde vasculaire compressie, waarbij het bloedvat tegen de aangezichtszenuw klopt en daar irritatie veroorzaakt. De pijn wordt als het ware veroorzaakt door prikkeling van een hersenzenuw. Met atypische aangezichtspijn bedoelt men alle overige oorzaken. De patiënt voelt een diep, zeurende, intense en langdurige pijn in het gezicht. De medische term voor aangezichtspijn is trigeminus neuralgie.

De pijnflitsen kunnen worden opgewekt door verschillende factoren, bijvoorbeeld regen. Soms wordt de pijn veroorzaakt door bewegingen in het gezicht (praten, kauwen, slikken). Soms ontstaat de pijn door een enkele aanraking van het gezicht in het betrokken gedeelte.

Pijnscheuten in het gezicht duiden niet altijd enkel op aangezichtspijn. Aandoeningen van het gebit (wortelpunt ontsteking, wortelkanaalbehandeling en dergelijke) en neusbijholten kunnen soortgelijke klachten geven. De arts kan een doorverwijzing doen naar een KNO-arts, neuroloog of oogarts. De meeste mensen zijn zelf al bij een tandarts geweest. De klachten kunnen nader onderzocht worden met behulp van röntgenfoto’s, CT of MRI.

Aangezichtspijn wordt behandeld met specifieke medicijnen die vooral preventief tegen de aanvallen werken als er geen andere oorzaak wordt gevonden die de aangezichtspijn veroorzaakt. In dat geval wordt de oorzaak aangepakt, bijvoorbeeld met een wortelkanaalbehandeling bij de tandarts of oefeningen bij de fysiotherapeut als het bruxisme (gewoonte om kaken vast op elkaar te klemmen) betreft. Er zijn ook andere behandelmethoden. Het gedeelte van de gezichtszenuw die de pijn veroorzaakt kan door middel van verschillende chirurgische ingrepen worden aangepakt.

Clusterhoofdpijn

Clusterhoofdpijn is een neurologische aandoening en kenmerkt zich als een zeer intense pijn aan één zijde van het hoofd. De pijn wordt ervaren als een extreme pijn in de omgeving van één van de ogen en de slaap. Clusterhoofdpijn kan gepaard gaan met een rood tranend oog, een loopneus of verstopte neus, veranderingen aan de pupil (deze is kleiner aan de pijnkant), een hangend ooglid en een bewegingsdrang.
Men kan clusterhoofdpijn onderverdelen in episodisch en chronisch. Bij episodische clusterpijn ontstaan de hoofdpijnaanvallen in clusters van enkele weken tot maanden, terwijl bij chronische clusterhoofdpijn de hoofdpijn dagelijks voelen. Het is een zeldzame aandoening. Het zijn vooral de mannen die deze vorm van hoofdpijn hebben. Daarbij hebben de meeste mannen episodische clusterhoofdpijn en de vrouwen de chronische soort.

De aanvallen van hoofdpijn komen vooral ’s nachts voor. Een aanval kan een kwartier duren, maar soms ook enkele uren, soms meerdere keren per dag. De patiënt voelt zich na een hoofdpijnaanval totaal uitgeput. Aan de aanval gaan vaak bepaalde waarschuwingen door het lichaam (medisch: prodomale verschijnselen genoemd) vooraf als: prikkelbaarheid, onrust, tintelingen aan de neus, een tranend oog, zwelling van het ooglid, een pijn in de kaak die doet denken aan kiespijn, versnelde hartslag en een drang om naar het toilet te gaan.

De oorzaak van clusterhoofdpijn is onbekend. Waarschijnlijk zou een gebied in de hersenen, de hypothalamus, een belangrijke rol spelen. Mensen die zich hebben laten onderzoeken tijdens een aanval, lieten een verhoogde hersenactiviteit zien. Bepaalde factoren kunnen een aanval uitlokken, zoals het gebruik van bepaalde middelen (chocolade, oude kaas, alcohol, gekruid eten). Luchtdrukverschijnselen en veranderende weersomstandigheden zijn ook bekende triggers.

Clusterhoofdpijn wordt behandeld met medicijnen. Aanvallen worden afgewend met een injectie of het inademen van zuivere zuurstof uit een tank.

Dagelijkse hoofdpijn

Chronische dagelijkse hoofdpijn is de benaming voor hoofdpijn die minstens drie dagen per week of vijftien dagen per maand de kop op steekt. Chronische hoofdpijn voert al snel naar medisch afhankelijke hoofdpijn als veelvuldig gebruik wordt gemaakt van teveel pijnstillers. Meer over medische afhankelijke hoofdpijn lees je in tip 5.

Chronische dagelijkse hoofdpijn kan in vier categorieën onderverdeeld worden:

  • Chronische migraine: wanneer migraineaanvallen met veel regelmaat voorkomen, is er sprake van chronische migraine. Lees meer over migraine in tip 6 en 7.
  • Chronische spanningshoofdpijn
  • Hemicrania Continua: Hemicrania Continua is een vrij zeldzame hoofdpijnaandoening. Het betreft een pijn die constant aanwezig is in de linker- of rechterzijde van het hoofd. Hemicrania staat voor ‘helft van het hoofdÂ’ en continua voor ‘constantÂ’. Het woord migraine is ervan afgeleid. De pijn is vrijwel constant. Voor de behandeling van deze hoofdpijn wordt medicatie voorgeschreven.
  • Plotseling optredende dagelijkse hoofdpijn: deze hoofdpijn komt plotseling opzetten en barst in alle hevigheid los. Ga meteen naar de huisarts in dat geval om een hersenbloeding uit te sluiten. Komt een dergelijke hoofdpijnaanval dagelijks voor dan spreekt men van een chronische hoofdpijnaandoening met de Engelse benaming ‘New Daily Persistent HeadacheÂ’.

Chronische dagelijkse hoofdpijn heeft vervelende gevolgen op lichamelijk en sociaal gebied. De omgeving kan voor de aanhoudende klachten op een bepaald moment nog maar weinig begrip opbrengen.

Omdat een kwart van de chronische dagelijkse hoofdpijn veroorzaakt wordt door veelvuldig gebruik van pijnstillers en andere middelen tegen hoofdpijn, is de enige oplossing rigoureus te stoppen met deze medicijnen. De patiënt zal daarbij last krijgen van ontwenningsverschijnselen waarbij de eerste twee weken de hoofdpijnklachten kunnen verergeren.

Wanneer de oorzaak van de chronische hoofdpijn niet aan medicijnen ligt, zal de arts moeten achterhalen of de hoofdpijn wellicht een symptoom is van een aandoening. Misschien ligt de oorzaak in een slechter gezichtsvermogen. Soms ontstaan chronische hoofdpijnklachten als gevolg van een trauma (bijvoorbeeld een hersenletsel). In dat geval kunnen pijnstillers worden voorgeschreven. Helaas is in veel gevallen de oorzaak van de chronische pijn niet te achterhalen en kan er geen passende behandeling gevonden worden.

Hoofdpijninformatie

Hoofdpijntest

Er zijn verschillende soorten hoofdpijn. Wil je weten welke hoofdpijn bij jouw klachten hoort? Je kunt via het internet een zogenaamde hoofdpijntest doen om erachter te komen.

De Nederlandse Vereniging van hoofdpijnpatiënten

De Nederlandse vereniging van hoofdpijnpatiënten stelt zich tot doel haar leden zoveel en uitgebreid mogelijk te informeren en te adviseren. Ze behartigt de belangen van haar leden en brengt lotgenoten samen. De vereniging organiseert voorlichtingsavonden en ziet het als één van haar taken begrip te kweken voor de moeilijkheden die hoofdpijnpatiënten ondervinden op medisch, sociaal en economisch gebied. De vereniging brengt vijf keer per jaar het tijdschrift Hoofdzaken uit met het laatste nieuws over hoofdpijnaangelegenheden. Voor het lid worden van de vereniging wordt een bijdrage gevraagd van 25 euro per jaar.

Onderzoek naar migraine

In het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) wordt wetenschappelijk onderzoek verricht naar de oorzaken, behandeling en gevolgen van migraine en andere vormen van hoofdpijn. Het onderzoek staat onder leiding van de neurologen Prof. Dr. M.D. Ferrari en Dr. G.M. Terwindt. De website van het LUMC geeft uitvoerige informatie over enkele belangrijke onderzoeken en behandelingen van migraine en clusterhoofdpijn. Het LUMC is op tevens zoek naar mensen die mee willen werken aan de onderzoeken naar de erfelijke en biochemische oorzaken voor migraine. Zij kunnen zich aanmelden via de hoofdpijnpagina van het LUMC.

Kinderen en migraine

Uit onderzoek is gebleken dat migraine bij kinderen anders is dan migraine bij volwassenen. Een migraineaanval duurt bij een kind doorgaans korter en de pijn is meestal aan beide zijden. Een kind voelt vaak geen kloppende pijn zoals de volwassene. Er zijn veel onderzoeken gedaan naar kinderen met hoofdpijnklachten en migraine. Gebleken is dat 1 tot 2 procent van zevenjarigen aan migraine lijdt. Op het moment dat kinderen de leeftijd van twaalf jaar bereiken is dat percentage gestegen naar 5 procent. Migraine komt net zoveel bij meisjes als bij jongens voor. Na de puberteit komt migraine meer bij meisjes voor. Migraine is niet leeftijdgebonden. Er zijn kinderen die gedurende hun eerste levensjaren al aan migraine lijden. Ze grijpen naar het hoofdje. Ze zijn misselijk en geven over. Studies wijzen uit dat bij kinderen met migraine de hoofdpijn al voor het bereiken van de vijfjarige leeftijd is begonnen.

Een kind met migraine krijgt last van een plotseling opkomende hoofdpijn. Sommige kinderen voelen de hoofdpijn aankomen. Meestal duurt een migraineaanval twee uur, maar soms ook wat langer. Veel kinderen klagen over misselijkheid. Wanneer het kind gaat braken, lucht dat even op, maar al snel verschijnt de misselijkheid weer. Veel kinderen die last hebben van migraine, zijn ook gevoelig voor reisziekte. Kinderen die last hebben van migraine blijken op jongere leeftijd ook veel last te hebben gehad van buikpijnaanvallen.

Hoewel migraine bij kinderen voor een groot deel erfelijk is bepaald, zijn er factoren die de migraine kunnen uitlokken. Vermoeidheid is een belangrijke factor. Teveel naar de televisie kijken is ook een oorzaak, net als teveel lichamelijke inspanning. Chocolade, kaas, citrusvruchten, het uistellen of overslaan van een maaltijd zijn voedinggerelateerde factoren. Meisjes kunnen vlak voor de menstruatie last krijgen van migraineaanvallen. Ten slotte zijn spanningen ook een belangrijke oorzaak voor het uitlokken van migraine. Kinderen die veel van zichzelf vergen, perfectionistisch zijn ingesteld, erg gevoelig zijn of aan faalangst leiden lopen meer risico.

Wanneer je kind lijdt aan migraine is het belangrijk het kind veel rust te geven. Een pijnstiller helpt bij een aanval. Het kind gaat na het innemen van een pijnstiller meestal wel slapen. Als het wakker wordt, is de aanval vaak al verdwenen. Vraag de arts welke pijnstiller geschikt is. Welke soort je kunt gebruiken, hangt veel van de leeftijd van het kind af.

Medicatieafhankelijk

Wanneer je langere tijd pijnstillers gebruikt als paracetamol, naproxine, ibuprofen en diclofenac, is de kans groot dat je last gaat krijgen van terugkerende hoofdpijn. Dat klinkt erg tegenstrijdig als je ze juist bent begonnen te gebruiken tegen hoofdpijnklachten. Het averechtse effect ontstaat als je het geneesmiddel overmatig, te snel en te veel hebt gebruikt. In het begin helpen de pijnstillers wel, maar na verloop van tijd lijken ze steeds minder goed en korter te werken. Op een gegeven moment lijkt het alsof de hoofdpijn verergert, ondanks de grote hoeveelheid medicijnen. Er is nog maar één uitweg: rigoureus stoppen met de medicijnen!

Het zal niet meevallen om volledig te stoppen met de medicijnen. Het is echter zeer belangrijk het patroon van de vicieuze cirkel te doorbreken. Je hebt hoe dan ook hulp en begeleiding nodig van de huisarts. Naast de hulp van de huisarts, is het belangrijk dat je alle steun krijgt van je omgeving, hoewel het natuurlijk valt of staat met je eigen motivatie en doorzettingsvermogen. Het plotseling stoppen met medicatie veroorzaakt de nodige bijverschijnselen. De hoofdpijnklachten zullen in het begin verergeren. Er kunnen klachten optreden als misselijkheid, rusteloosheid, slapeloosheid, buikkrampen tot aan depressieve gevoelens aan toe. De ontwenningsverschijnselen verschillen echter per persoon.

Het is belangrijk om jezelf de tijd en ruimte te gunnen om te ontwennen. Bespreek het ontwennen met de bedrijfsarts als je werkt, probeer de eerste twee weken opvang voor de kinderen te regelen als je zorg voor kinderen hebt, bespreek het met vrienden opdat ze je en paar weken alle rust gunnen. Zolang je open over de gang van zaken bent, zal je omgeving er rekening mee kunnen houden. Een goede voorbereiding is het halve werk.

De arts kan medicatie voorschrijven om de ontwenningsverschijnselen tijdens de ontwenningsperiode wat te verlichten. Deze medicijnen worden ook wel ‘redmedicijnen’ genoemd. Het is cruciaal om deze medicijnen volgens het voorschrift in te nemen. Op een dag zullen de klachten verminderd of misschien wel verdwenen zijn.

Migraine

Migraine kenmerkt zich als een steeds terugkerende, bonzende en intense pijn. Meestal treedt de hoofdpijn op aan één kant van het hoofd, maar soms ook aan beide zijden. De zogenaamde migraineaanval kan plotseling opzetten. De hoofdpijn gaat vaak gepaard met misselijkheid en braken. De pijn kan verergerd worden bij lichamelijke inspanning, vooral bij het bukken. De patiënt kan geen licht of geluid verdragen en wordt overgevoelig voor bepaalde geuren. De patiënt heeft last van auraverschijnselen die vaak vooraf aan de hoofdpijnfase van de migraine komt. Het zicht wordt troebel, men ziet lichtflitsen en het gezichtsvermogen wordt slechter.
De migraine kan enkele uren tot enkele dagen duren. De patiënt voelt een kloppende pijn. De hartslag geeft steeds even wat meer druk op de bloedvaten. Op deze manier geeft iedere hartslag een kortstondige toename van pijn, wat het kloppende pijngevoel verklaart. Tijdens een migraineaanval is het bijna niet meer mogelijk een gesprek met de patiënt te voeren. De patiënt gaat het liefst in een donkere kamer op bed liggen.
Migraine wordt toegeschreven aan een ontregeld zenuwstelsel, waarbij aanvallen ontstaan door neurale prikkelingen die ervoor zorgen dat de slagaders naar de hersenen vernauwen en vervolgens wijder worden. Het is niet bekend waarom dit gebeurt. Het zou een gevolg kunnen zijn van abnormale serotoninespiegels in het bloed. Serotonine is een chemische stof die betrokken is bij de communicatie tussen zenuwcellen.

Migraine komt vaker bij vrouwen voor dan bij mannen. De aanvallen komen het meest tussen de leeftijd van 10 en 30 jaar voor. Soms verdwijnt het na het bereiken van de leeftijd van 50 jaar. Migraine is tot 50 procent genetisch bepaald, en dus erfelijk. Andere oorzaken kunnen lichamelijke aandoeningen zijn zoals vaatvernauwing, een aandoening waarbij de hersenen tijdelijk minder zuurstof krijgen, of een verstoorde energievoorziening in de hersenen. De migraineaanval kan worden uitgelokt door stress, bepaalde voedingsmiddelen (chocolade en alcohol), de premenstruele fase, lichamelijke inspanning of bepaalde geuren.

Lichte migraineaanvallen kunnen worden onderdrukt door het gebruik van paracetamol of ibuprofen. Voor zware aanvallen worden andere medicijnen voorgeschreven.

Spanningshoofdpijn

Spanningshoofdpijn is een verzamelnaam voor hoofdpijnklachten die te wijten zijn aan bovenmatige spanning in gelaat- en nekspieren. Het is de meest voorkomende soort hoofdpijn. De diagnose wordt dan ook vaak gesteld als er geen andere oorzaken gevonden worden. Spanningshoofdpijn komt meer bij vrouwen voor dan bij mannen. Het is niet bekend waarom dat is. Misschien heeft het te maken met hormonale factoren.

De kenmerken zijn niet voor iedere patiënt dezelfde, maar er zijn wel een aantal overeenkomsten. De pijn wordt in de meeste gevallen aan weerszijden van het hoofd gevoeld. De intensiteit van de pijn varieert van matig tot zeer intens en wordt als dof en drukkend ervaren. Lichamelijke inspanning heeft geen invloed op de pijn. De pijn kan van de nek naar het hoofd uitstralen en de schouders kunnen stijf en pijnlijk aanvoelen. Sommigen hebben naast de hoofdpijn een misselijk gevoel, maar ze hoeven niet te braken. Er kan overgevoeligheid zijn voor fel licht of harde geluiden. Chronische hoofdpijnklachten kunnen leiden tot een depressie.

Spanningshoofdpijn kan veroorzaakt worden door fysieke, psychische en hormonale factoren. Meestal is het een combinatie van de verschillende factoren. De precieze oorzaak is niet bekend.

Spanningshoofdpijn kan verlicht worden met behulp van paracetamol of ibuprofen. Deze medicijnen moeten echter niet vaker dan drie keer per week gebruikt worden. Een dagelijkse inname kan averechts werken. Er kan medisch afhankelijke hoofdpijn ontstaan.

Spanningshoofdpijn kan ontstaan door overbelasting van de spieren in de nek en het achterhoofd. Massage van de spier die aan de schedel hecht brengt verlichting. Door de massage worden afvalstoffen als melkzuur afgevoerd en de doorbloeding bevorderd. De spier voelt in het begin vaak hard en pijnlijk aan. Soms veroorzaakt massage in eerste instantie een verergering van de klachten door veranderingen in de spieren. Op den duur zullen de klachten echter steeds meer verdwijnen.

De doorbloeding van de spieren in nek en schouders kan verbeterd worden door lichaamsoefeningen. Een goede doorbloeding draagt bij aan verbetering van de klachten.

De warmte van een infraroodlamp werkt ook weldadig op de spieren. Door de warmte verwijden de bloedvaten zich wat de bloedcirculatie bevordert. De afvoer van afvalstoffen wordt zodoende gestimuleerd.

Zelfzorg bij hoofdpijn

Je kunt aan veel soorten hoofdpijnklachten gelukkig zelf wat doen om de klachten te verlichten. Wanneer je regelmatig hoofdpijn hebt en de pijn is ernstig, raadpleeg dan liever je huisarts. Betreft het een incidentele hoofdpijn dan kun de volgende tips uitproberen.

Drink veel water

Overmatig gebruik van koffie, thee en alcohol veroorzaakt uitdroging. Ze ontrekken namelijk vocht uit het lichaam. Ook door transpiratie door warmte of sporten ontstaat vochtverlies. Er kan hoofdpijn ontstaan. Wanneer je hoofdpijn in verband staat met vochtverlies helpt het om veel water te drinken. Als je hebt ontdekt dat je hoofdpijn gerelateerd is aan veel koffie- of alcoholgebruik, matig dan dit gebruik.

Ontspan

Te veel stress veroorzaakt spanningshoofdpijn. Bouw dagelijks rustpauzes in. Ga in die pauzes wandelingetjes maken van vijf minuten. De frisse buitenlucht is goed voor je. Doe regelmatig ontspanningsoefeningen of volg een cursus meditatie of yoga. Zorg voor een goede en voldoende nachtrust.

Stomen bij verkoudheid

Een verstopte neus kan leiden tot hoofdpijn. Neem in dat geval een stoombad. Dit geeft al snel verlichting.

Check je ogen

Wanneer alles niet zo goed meer ziet, kan het zijn dat je misschien aan een bril toe bent. Misschien moet de scherpte van je bril worden bijgesteld. Vaak wordt hoofdpijn veroorzaakt door het slechter kunnen zien. Ga naar een opticien om je ogen te meten.

Hoofdpijndagboek

Bij de apotheek kun je een speciaal hoofdpijndagboek krijgen. Hierin kun je aan de hand van persoonlijke omstandigheden een goed beeld krijgen van je hoofdpijnklachten. Het hoofdpijndagboek helpt de arts een goede diagnose te stellen en draagt uiteindelijk bij tot een doelmatige behandeling van de klachten.

Paracetamol

Bij de drogist en in de apotheek is verschillende zelfmedicatie verkrijgbaar om hoofdpijnklachten te bestrijden. Gebruik bij voorkeur een middel dat alleen paracetamol bevat. Lees de bijsluiter altijd eerst goed door voor gebruik. Geef daarbij speciale aandacht aan eventuele bijwerkingen of wisselwerkingen met andere geneesmiddelen.

Tips & Reacties

Deel je eigen tip over hoofdpijn

En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!